Ngành thực phẩm nông nghiệp có nguồn gốc động vật của Việt Nam chiếm khoảng một phần ba tổng quy mô thị trường thực phẩm và đồ uống (F&B) trị giá 100 tỷ USD của cả nước, trở thành một trụ cột quan trọng của nền kinh tế. Tuy nhiên, ẩn sau giá trị thị trường này là một cuộc cạnh tranh khốc liệt và đầy biến động. Chuỗi giá trị, trải dài từ sản xuất thức ăn chăn nuôi đến bán lẻ, được dẫn dắt bởi sự hiện diện của nhiều doanh nghiệp nước ngoài lớn cùng các tập đoàn nội địa, tạo nên áp lực cạnh tranh liên tục.
Tỷ suất lợi nhuận là một thách thức chính. Biên lợi nhuận gộp dao động mạnh – từ mức thấp khoảng 5% ở các phân khúc hàng hóa phổ thông đến trên 35% ở những lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn – khiến các doanh nghiệp phải đối mặt với rủi ro tài chính đáng kể. Bên cạnh đó, ngành cũng đang đối diện với nhiều vấn đề như phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu, hệ thống phân phối phân mảnh, và nhu cầu ngày càng tăng về truy xuất nguồn gốc cũng như an toàn thực phẩm.
Để phát triển bền vững trong môi trường đầy thách thức này, việc duy trì 'kinh doanh như thường lệ' là không đủ. Thành công dài hạn đòi hỏi một chiến lược rõ ràng – tập trung vào hiệu quả vận hành và tăng trưởng có trọng tâm. Báo cáo này cung cấp phân tích về chuỗi giá trị, làm rõ các thách thức then chốt, đồng thời đưa ra khung giải pháp cụ thể giúp các doanh nghiệp nâng cao khả năng chống chịu và khai mở tiềm năng tăng trưởng sinh lợi.
Hiểu bối cảnh: Chuỗi giá trị Thực phẩm Nông nghiệp có Nguồn gốc động vật tại Việt Nam
Dựa trên kinh nghiệm tư vấn cho doanh nghiệp "Thức ăn-Chăn nuôi-Thực phẩm" (3F), PwC cung cấp hiểu biết sâu sắc về Chuỗi giá trị Thực phẩm Nông nghiệp có Nguồn gốc động vật, giúp khách hàng vượt qua áp lực thị trường và khai mở giá trị từ đầu vào đến sản phẩm cuối cùng.
Vượt qua những Khó khăn: Những Thách thức chính trong Chuỗi giá trị
Chuỗi giá trị đang phải đối mặt với nhiều thách thức xuất phát từ các yếu tố toàn cầu, hạ tầng nội địa, hiệu quả vận hành và các yêu cầu tuân thủ pháp lý/quản trị rủi ro.
- Cung ứng nguyên liệu thô & Sơ chế ban đầu
- Sản xuất & chế biến thức ăn chăn nuôi
- Chăn nuôi & sản xuất tại trang trại
- Chế biến sơ cấp & phân phối sản phẩm đầu ra
- Chế biến thứ cấp (Ăn liền, Chế biến nhanh …)
- Bán lẻ
Cung ứng nguyên liệu thô & Sơ chế ban đầu
Những thách thức thường gặp tại Việt Nam:
- Phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu (ngô, đậu nành), khiến chuỗi giá trị dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá quốc tế.
- Chất lượng nguyên liệu nội địa không đồng đều, thiếu tiêu chuẩn hóa.
- Hạn chế về hạ tầng logistics và kho bãi; chuỗi cung ứng toàn cầu chưa ổn định, ảnh hưởng đến chi phí và thời gian giao hàng.
- Chính sách bền vững và quy định về kháng sinh ngày càng nghiêm ngặt, gây áp lực lên nguồn nguyên liệu.
Sản xuất & chế biến thức ăn chăn nuôi
Những thách thức thường gặp tại Việt Nam:
- Chi phí đầu vào cao và biến động mạnh.
- Cạnh tranh gay gắt giữa doanh nghiệp nội địa và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
- Yêu cầu ngày càng cao về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.
- Nghiên cứu về chiến lược dinh dưỡng tối ưu chi phí còn hạn chế.
Chăn nuôi & sản xuất tại trang trại
Những thách thức thường gặp tại Việt Nam:
- Phần lớn là mô hình chăn nuôi nhỏ lẻ, gây khó khăn trong kiểm soát dịch bệnh.
- Tỷ lệ ứng dụng công nghệ tiên tiến còn thấp, dẫn đến năng suất thấp.
- Tích hợp chuỗi giá trị yếu, mô hình nông nghiệp sinh thái còn hạn chế.
- Nguy cơ bùng phát dịch bệnh cao, thách thức về an toàn sinh học.
- Thiếu truy xuất nguồn gốc và sự đồng nhất trong giống nhập khẩu.
- Quỹ đất chăn nuôi ngày càng thu hẹp, chi phí môi trường gia tăng.
Chế biến sơ cấp & phân phối sản phẩm đầu ra
Những thách thức thường gặp tại Việt Nam:
- Cơ sở giết mổ phân tán, nhiều nơi chưa đạt tiêu chuẩn vệ sinh.
- Thiếu hệ thống chuỗi lạnh tích hợp toàn diện.
- Kênh phân phối rời rạc, liên kết yếu.
- Chi phí sản xuất thịt lợn nội địa cao hơn so với các đối thủ toàn cầu.
- Luật chăn nuôi mới yêu cầu tiêu chuẩn trang trại nghiêm ngặt và truy xuất nguồn gốc, buộc doanh nghiệp phải đầu tư vào công nghệ và quản lý minh bạch.
Chế biến thứ cấp (Ăn liền, Chế biến nhanh …)
Những thách thức thường gặp tại Việt Nam:
- Nhu cầu về sản phẩm chế biến ngày càng tăng, nhưng thói quen tiêu dùng vẫn ưu tiên thực phẩm tươi sống.
- Chi phí đầu tư công nghệ chế biến cao.
- Cạnh tranh từ sản phẩm chế biến nhập khẩu.
Bán lẻ
Những thách thức thường gặp tại Việt Nam:
- Bán lẻ hiện đại đang tăng trưởng, nhưng kênh truyền thống vẫn chiếm ưu thế.
- Nhu cầu về truy xuất nguồn gốc và chứng nhận chất lượng ngày càng tăng.
- Hành vi tiêu dùng thay đổi sau đại dịch COVID-19, tập trung vào yếu tố an toàn và tiện lợi.
Nguồn: Nghiên cứu và phân tích của PwC, TechnoServe, World‑Grain , IFPRI GFPR , FAO, Wiley, FoodResearchLab, Phap Luat news
Con đường Tăng trưởng: Đòn bẩy chiến lược để tạo ra Giá trị
Để giải quyết các thách thức nêu trên, doanh nghiệp cần theo đuổi chiến lược tạo giá trị toàn diện, đồng thời đặt ra các câu hỏi chiến lược quan trọng liên quan đến định hướng, tăng trưởng, tối ưu biên lợi nhuận, hiệu quả tài sản và quản trị rủi ro.
Bằng cách áp dụng đa dạng các thực tiễn hàng đầu trong ngành, doanh nghiệp có thể nâng cao hiệu quả vận hành và giải quyết các câu hỏi chiến lược, từ đó thúc đẩy quá trình tạo giá trị mạnh mẽ trên các phương diện sau
Định hướng chiến lược
- Đồng bộ sản phẩm với nhu cầu thị trường và các nhóm doanh thu/lợi nhuận
- Phát triển thị trường
- Đổi mới danh mục sản phẩm
- Mở rộng chuỗi giá trị thông qua hoạt động M&A (Mua bán & Sáp nhập)
Tăng trưởng doanh thu
- Đa dạng hóa danh mục sản phẩm
- Chiến lược định giá
- Phát triển kênh phân phối và định vị đa kênh
- Chiến lược khuyến mãi & tiếp thị
- Tận dụng quan hệ đối tác và liên minh chiến lược
Biến động biên lợi nhuận gộp
- Cải thiện hiệu suất đầu ra
- Tối ưu hóa quy trình sản xuất
- Các biện pháp kiểm soát chi phí
- Chiến lược mua hàng & đàm phán lại hợp đồng với nhà cung cấp
- Tối ưu công thức thức ăn chăn nuôi
- Áp dụng mô hình sản xuất tinh gọn
Tối ưu chi phí gián tiếp
- Tối ưu hóa hiệu quả đầu tư marketing (ROI) và tăng trưởng sản lượng
- Giảm chi phí sản xuất gián tiếp
- Tinh giản vận hành
- Tối ưu các khoản chi phí SG&A khác (bán hàng, quản lý)
- Nghiên cứu “Tiếng nói khách hàng” (Voice of Customer)
Hiệu quả sử dụng tài sản
- Tái cấu trúc danh mục tài sản
- Tối ưu hóa tồn kho
- Áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng
- Hiện đại hóa và nâng cấp công nghệ
- Thoái vốn các danh mục không hiệu quả
Cơ chế quản trị
- Xây dựng khung tuân thủ toàn diện
- Nghiên cứu thời gian – chuyển động để đồng bộ hóa
- nhiệm vụ với vai trò
- Áp dụng quy trình quản trị tài chính và quản lý rủi ro
- Kiểm tra sức khỏe tài chính & kế toán
Đối tác Chuyển đổi của Doanh nghiệp: PwC có thể hỗ trợ như thế nào
Tối đa hóa hiệu quả và thúc đẩy tăng trưởng chiến lược cùng đội ngũ Chuyển đổi của PwC
Đội ngũ Chuyển đổi của PwC có thể cung cấp giải pháp hỗ trợ toàn diện trong hành trình nâng cao giá trị doanh nghiệp — từ đánh giá chẩn đoán nhanh đến triển khai chiến lược và tối ưu hóa hiệu suất liên tục.
Giải pháp chẩn đoán ❯
Thực hiện đánh giá hiệu suất bằng các công cụ chẩn đoán chuyên biệt theo chuỗi giá trị.
Đối chuẩn với ngành để xác định các cơ hội cải thiện.
Phân tích dữ liệu để nhận diện điểm nghẽn và tiềm năng tăng trưởng.
Phát triển chiến lược chuyên biệt ❯
Xây dựng các chiến lược cải tiến vững chắc nhằm nâng cao hiệu quả vận hành và tối ưu hóa sử dụng vốn.
Hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó với áp lực cạnh tranh thông qua các giải pháp chiến lược dựa trên dữ liệu.
Cải thiện giá trị doanh nghiệp ❯
Tập trung khai thác các công cụ chẩn đoán nhanh để gia tăng giá trị cho cổ đông và nâng cao năng lực cạnh tranh thị trường.
Áp dụng các thực tiễn hàng đầu trong ngành để giảm chi phí và tăng doanh thu, phù hợp với nhu cầu cụ thể của từng doanh nghiệp.
